OPIS

Wprowadzenie
Na przełomie tysiącleci problematyka globalizacji jest zagadnieniem chętnie i żywo podejmowanym i dyskutowanym w wielu środowiskach i z różnych punktów widzenia. Dzieje się tak między innymi dlatego, że globalizacja jest zarówno pojęciem teoretycznym stosowanym w wielu dyscyplinach nauki, jak i hasłem ideologicznym wykorzystywanym do uruchamiania określonych zachowań politycznych.
Dynamiczny rozwój techniki i sposobów komunikowania sprawia, że coraz większa liczba ludzi uczestniczy w wymianie informacji i towarów i włączana jest do globalnej gospodarki. Globalizacja nie tylko kształtuje charakter i rozmiary produkcji i wymiany, ale odciska swoje piętno na więziach społecznych i stylu życia.
W pewnym sensie globalizacja zastąpiła zimną wojnę w roli płaszczyzny, na której odbywa się debata na temat wartości, na których opierać się powinny społeczeństwa, narody i międzynarodowe organizacje. Globalizacja, która zdaniem niektórych zainicjowana została po II wojnie światowej, w ostatnim dziesięcioleciu uległa przyspieszeniu, do czego przyczyniły się procesy (głównie wskutek rozwoju nowych technologii w zakresie przekazu informacji) transformacji państw postkomunistycznych, które w większości opowiedziały się za demokracją i włączyły się do wymiany międzynarodowej.
Globalizacja może być opisywana tak w kategoriach jej cech konstytutywnych (ujęcie statyczne), jak i samego procesu (ujęcie dynamiczne). W tym drugim ujęciu globalizacja odnosi się do rosnącej współzależności gospodarek narodowych i integracji gospodarki światowej. Proces ten jest akcelerowany przez pięć sfer:
- rosnącą wymianę międzynarodową (charakteryzowaną m.in. przez obniżanie barier i większą konkurencję),
- przemieszczanie się kapitałów (bezpośrednie inwestycje zagraniczne, inwestycje portfelowe, pożyczki),
- komunikację (tradycyjne media i Internet),
- postęp w transporcie, elektronice, biotechnologii,
- rosnącą mobilność społeczeństw.
Każda z tych sfer (które dodatkowo wzajemnie się wzmacniają) doznała ogromnego przyspieszenia w ciągu ostatniej dekady.
Jeżeli w 1913 roku globalny (tj. liczony dla całego świata) eksport towarów i usług szacowany był na 8,7%, to w 1973 roku wzrósł do poziomu 12,1%, a w 1996 roku osiągnął 23,6% światowego produktu globalnego brutto. Całkowita wartość eksportu i importu w skali świata szacowana była na 28% w 1970 roku, ale w 1998 wynosiła już 45% światowego PKB.
Według statystyk Banku Światowego wśród państw wysoko rozwiniętych napływ prywatnych kapitałów brutto zwiększył się w ostatnim dziesięcioleciu z 9,9% do 22,3% PKB w 1998 roku, a wśród państw UE wskaźnik ten osiągnął 30%.
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w 1995 roku osiągnęły poziom ponad 328 miliardów $, a w 1998 prawie już 644 miliardów $ Najwięcej bezpośrednich inwestycji trafiało do państw wysokorozwiniętych, a w grupie państw rozwijających się przodowały pod tym względem Chiny, Brazylia i Meksyk.
Wymiar komunikacyjny globalizacji jest trudniejszy do uchwycenia, ale i tu postęp mierzony liczbą telefonów komórkowych, faksów, komputerów i połączeń internetowych na 1000 mieszkańców jest bardzo duży, przy czym widoczny jest dystans, jaki dzieli grupę państw wysoko rozwiniętych od rozwijających się i państw trzeciego świata. Klasą samą dla siebie są USA, gdzie wskaźniki te są najwyższe na świecie (z wyjątkiem liczby telefonów komórkowych).
Postęp, jaki dokonał się w ostatnich dziesięcioleciach w tradycyjnych sektorach (np. w transporcie) i sektorach wysokiej techniki (np. inżynierii genetycznej, biotechnologii, elektronice), nie będzie w tym miejscu komentowany i jest przyjęty bez dowodu.
Upadek muru berlińskiego i otworzenie się granic byłych państw komunistycznych doprowadziło w Europie do zwiększonej mobilności całych społeczeństw. W innych częściach kuli ziemskiej dają się zauważyć podobne zjawiska, choć ich geneza jest bardzo zróżnicowana. Globalizacja może być interpretowana tak w kategoriach szans, jak i zagrożeń, jakie stwarza dla państw i społeczeństw i każde z tych stanowisk ma swoich prominentnych przedstawicieli.
Niniejsza książka wpisuje się w nurt refleksji nad naturą i skutkami globalizacji podejmowanej przez przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych.
Książka jest pokłosiem konferencji Procesy globalizacji gospodarczej a integracja Polski z UE zorganizowanej przez Instytut Studiów Strategicznych Fundacji MCRD 18 listopada 2000 roku w Krakowie.
W założeniu istotą konferencji miała być szeroka refleksja nad istotą i wymiarami globalizacji, jej wpływem (już obserwowanym i przewidywanym) na organizację produkcji i wymiany oraz więzi społeczne. Zagadnienia te podejmowane były w kontekście starań Polski o członkostwo w Unii Europejskiej i przygotowań naszego kraju do podjęcia wyzwań definiowanych przez dokonujące się procesy globalizacji. Pytaniem umieszczonym w tle spotkania w Krakowie była kwestia relacji między globalizacja i regionalizacją w kontekście tworzenia programów rozwoju gospodarczego regionów i państw. Układ książki odzwierciedla kolejność prezentacji referatów podczas konferencji, chociaż nadmienić należy, że w niniejszym tomie znajdują się również teksty nie prezentowane podczas konferencji.
Starano się w miarę pełnie przedstawić stanowiska poszczególnych autorów i nie dokonywać daleko idących ingerencji redakcyjnych w przygotowane teksty. Ceną takiej wierności jest zauważalna gdzieniegdzie repetycja niektórych wątków oraz nie zawsze logiczna sekwencja prezentowanych w rozdziałach treści.

DODATKOWE INFORMACJE

RECENZJEjak działają recenzje?NAPISZ SWOJĄ RECENZJĘ