OPIS

Ceniony popularyzator historii, Dan Kurzman, relacjonuje, jak Hitler z Himmlerem zaplanowali w 1943 roku porwanie papieża Piusa II oraz przejęcie dokumentów i skarbów watykańskich. Planu tego został jednak dwukrotnie zaniechano, a w końcu został on storpedowany przez grupę wysokich oficerów i przedstawicieli III Rzeszy w Rzymie. Na czele buntowników stał rzymski dowódca SS, generał Karl Wolff. Autor przeprowadził z nim wywiad przed jego śmiercią w 1984 roku.

Kurzman uważa, że Hitler chciał zneutralizować Watykan, ponieważ sądził, że papież współuczestniczył w obaleniu Mussoliniego w 1943 roku, i bał się, że przywódca Kościoła potępi "ostateczne rozwiązanie" i deportację Żydów z Rzymu. Tymczasem w Rzymie Wolff i inni mieli nadzieję wykorzystać papieża jako pośrednika w negocjacjach o pokój i rozpoczęcie angielsko-amerykańsko-niemieckiej kampanii przeciwko Rosjanom. Kurzman porusza również takie tematy, jak konkordat nazistów z Watykanem w 1933 roku i milczenie Piusa XII w kwestii morderstw na Żydach - twierdząc, że było ono przynajmniej w części spowodowane przesadną obawą o przejęcie Watykanu przez Sowietów oraz intrygującą postawą przywódcy rzymskich Żydów, Israela Zolli, który ostatecznie przeszedł na katolicyzm. Kurzman ciekawie i profesjonalnie snuje opowieść o mało znanych epizodach II wojny światowej.

Wciąż toczy się debata na temat milczenia Kościoła katolickiego w kwestii zagłady Żydów podczas II wojny światowej. Kurzman ujmuje szerzej to zagadnienie, opisując postępowanie papieża Piusa XII w czasie niemieckiej okupacji Rzymu. Z jednej strony mówi się, że papież powinien był jednoznacznie opowiedzieć się przeciwko działaniom Niemców, z drugiej strony - że milcząc, uratował więcej istnień ludzkich, niż gdyby zajął twarde stanowisko.

Papież Pius XII znajdował się w trudnym położeniu - pragnął głośno mówić o nazistowskich bestialstwach, jednak zarazem nie chciał narażać na niebezpieczeństwo Kościoła i jego wyznawców w Niemczech (a w gruncie rzeczy w całej okupowanej przez Niemców Europie). Kurzman jest jednak pewien - jak wielu innych watykanistów - że Pius XII bardziej martwił się możliwością utraty Watykanu i jego skarbów niż losem Żydów. Autor dowodzi, że argument Piusa XII, iż więcej istnień ludzkich można uratować poprzez zabiegi dyplomatyczne niż otwarte potępienie, jest nietrafny, bowiem naziści raczej nie zaryzykowaliby rewolty w Niemczech (w 40% katolickich) z powodu takiej a nie innej postawy Watykanu.

Mimo że książka skupia się na konkretnym spisku, mającym na celu porwanie papieża oraz szerzej na walce Kościoła katolickiego z Niemcami, Kurzman nie pomija też postaw aliantów wobec zagłady Żydów.

Autor ukazuje także wysiłki generała Wolffa, który przez cały czas chciał przedstawiać siebie jako znacznie bardziej humanitarnego, niż był w rzeczywistości. Jako pomagier Hitlera w realizacji "ostatecznego rozwiązania" Wolff także miał ręce we krwi.

W sierpniu 1943 roku fala walk przynosiła już niekorzystne rozstrzygnięcia dla nazistowskich Niemiec. Podczas gdy Armia Czerwona parła niepowstrzymanie na Zachód, amerykańskie i brytyjskie bombowce obracały miasta niemieckie w gruzy. W miarę jak postępowała fizyczna i psychiczna degrengolada Hitlera, często wymyślał on bezsensowne i nieskuteczne rozwiązania i akcje. Jedna z nich zakładała najazd na Watykan i pojmanie papieża. Według Kurzmana projekt ten był poważnie zaawansowany, a miał zostać wcielony w życie przez generała SS Karla Wolffa, który stanowił w tej sprawie główne źródło wiadomości dla autora. Opowieść Wolffa jest interesująca, jednak nie w pełni przekonująca. Według generała on sam storpedował plan zajęcia Watykanu, głównie poprzez opóźnianie jego realizacji, a także poprzez wywieranie na papieża presji, aby milczał, kiedy SS wyłapywało włoskich Żydów i wywoziło do obozów śmierci. Generał Wolff jawi się w tej książce jako manipulator i cynik, jednak nie pozbawiony pewnego uroku osobistego, co sprawia, że nie do końca postrzegamy go jako SS-mańskie monstrum. Pewne jego twierdzenia wydają się wiarygodne, innych jednak już nigdy nie uda się zweryfikować.

Mamy więc do czynienia z fascynującą i kontrowersyjną książką, którą można zarekomendować wszystkim, którzy interesują się licznymi tajemnicami II wojny światowej.

DODATKOWE INFORMACJE

RECENZJEjak działają recenzje?NAPISZ SWOJĄ RECENZJĘ