OPIS

Na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku w Salwadorze wybuchła wojna domowa, w której po jednej stronie stały kolejne dyktatury wojskowe, a po drugiej lewicowe ugrupowania partyzanckie. Wyparci z miast rebelianci skupili się w górach na północy kraju. Pod koniec 1981 roku siły rządowe przypuściły masową ofensywę w regionie, której celem było ostateczne rozbicie partyzantki. 10 grudnia elitarny batalion Atlacatl (potajemnie szkolony przez Amerykanów, jak się potem okazało) wkroczył do osady El Mozote, a nazajutrz wymordował niemal wszystkich jej mieszkańców – w tym kobiety i dzieci – i spalił wioskę. Zbrodnia była tym bardziej szokująca, że, jak przekonuje Mark Danner, El Mozote znane było powszechnie jako osada niewspółpracująca z partyzantką. Taktyka spalonej ziemi nie położyła jednak kresu rebelii. Salwadorska wojna miała potrwać jeszcze ponad dziesięć lat.

W 1992 roku, tuż po podpisaniu układów pokojowych między rządem a rebeliantami, Danner rekonstruuje historię mordu w El Mozote: dociera do dawnych rebeliantów, wojskowych, polityków, rozmawia z Rufiną Amaya, jedną z kilku osób, które ocalały z rzezi; odnajduje pogrzebane w archiwach dokumenty.

Masakra w El Mozote interesuje Dannera nie tylko jako konkretne zajście, ale także jako alegoria pewnego układu politycznego charakterystycznego dla czasów zimnej wojny, kiedy rządy Stanów Zjednoczonych, obawiając się komunistycznych rewolucji w krajach trzeciego świata, wspierały – mniej lub bardziej formalnie – finansowo i militarnie antykomunistyczne reżimy.

Napisana powściągliwym stylem Masakra w El Mozote to reportaż o kilku wymiarach. Jest to dokument ocalający pamięć o ofiarach i wskazujący katów; to również absorbujący szkic z historii politycznej ubiegłego stulecia, a wreszcie ponadczasowa przypowieść o trudnych wyborach politycznych i sytuacjach, gdy walka z jednym zbrodniczym systemem prowadzi do współudziału w zbrodniach przeciwnego systemu.

* * *

Mark Danner jest jednym z najlepszych reporterów naszych czasów.

Susan Sontag

Mark Danner cierpliwie, po mistrzowsku rekonstruuje dzieje zbrodni, kłamstw o niej i proces przebijania się prawdy do opinii publicznej. Ta opowieść, a właściwie p rz y p o w i e ś ć o zimnej wojnie wywraca zastany, czarno-biały obraz tamtych czasów i nabiera nieoczekiwanych znaczeń w dobie „wojny z terroryzmem“. Tym bardziej należy ją poznać i zrozumieć.

Artur Domosławski

* * *

Mark Danner to jeden najwybitniejszych amerykańskich reporterów. Pracował w „New Yorkerze”, współpracuje z “The New York Review of Books”, „The New York Times Magazine”. Specjalizuje się w tematyce międzynarodowej, zwłaszcza w problemach Ameryki Łacińskiej, Haiti, Bliskiego Wschodu, b. Jugosławii. Jest wykładowcą na Uniwersytecie Kalifornijskim.

DODATKOWE INFORMACJE

RECENZJEjak działają recenzje?NAPISZ SWOJĄ RECENZJĘ