OPIS
Słowo Sybir budzi jednoznacznie negatywne skojarzenia z tragicznymi losami dawnych polskich patriotów stawiających opór niszczącej Rzeczpospolitą Rosji i w ramach kary zsyłanych w głąb rozległej Azji. Ich doświadczenia generowały w kolejnych pokoleniach Polaków lęk przed tą krainą, ale także swoistą fascynację jej odmiennością, niezmierzoną przestrzenią i dzikością natury. Świadczą o tym zapiski wielu pamiętnikarzy zesłańców. Fascynacja i Syberią, i tematyką zesłańczą udzielała się często także badaczom historykom. Do takiego kręgu zalicza, się Pani Profesor Wiktoria Śliwowska - badacz dziejów XIX-wiecznej Rosji i współtwórca monumentalnego zbioru materiałów o powstaniu styczniowym. Przez ponad dziesięć ostatnich lat Pani Profesor uczestniczyła w zainicjowanym przez siebie pomyśle utworzenia kartoteki zesłańców polskich tamtego wieku i wydała wiele cennych publikacji o tej tematyce, wypełniając lukę we wspomnianym zbiorze materiałów i dokumentów, a także inspirując do podejmowania problematyki zesłańczej szeroki krąg nie tylko swych uczniów i współpracowników, ale w ogóle historyków polskich i rosyjskich. Można powiedzieć, że stało się to Jej misją.
Pomysł zadedykowania Profesor Wiktorii Śliwowskiej niniejszego zbioru studiów zrodził się ad hoc podczas zorganizowanej w listopadzie 2006 r. na KUL sesji historycznej (jej współorganizatorem był lubelski oddział Komisji Historycznej PAN) poświęconej losom polskich zesłańców po 1863 r. w Imperium Rosyjskim. Spotkanie zgromadziło zarówno uczniów i przyjaciół Profesor Śliwowskiej, jak również historyków zainteresowanych tą tematyką badawczą. Ona sama nie mogła wówczas przybyć - obchodziła tamtego roku swoje 75. urodziny - ale z życzliwością patronowała sesji.
Materiały sesyjne poszerzono o nowe teksty historyków wieku XIX, w tym również z Rosji; generalnie mieszczą się one w tematyce zesłańczych losów uczestników powstania styczniowego, choć pewne wątki historii wykraczają poza granice Syberii - sięgają dalekiej Japonii na wschodzie i Paryża na zachodzie