OPIS
Zagadnienia teologii XIX wieku stanowią raczej białą plamę na mapie polskich
publikacji z zakresu historii teologii. [...]
Podejmując temat teologii XIX wieku, trzeba zauważyć, że nie był to
łatwy czas ani dla nauczania Kościoła, ani dla jego ziemskiej egzystencji. Był to czas
licznych kryzysów i wojen, sporów i trudności tak w dziedzinie doktrynalnej, jak i
duszpasterskiej. Być może właśnie owe trudności sprawiły, że kościelne życie
intelektualne tego wieku obrosło w wiele uproszczeń i potocznych interpretacji. Był
to okres często szufladkowany jako czas kampanii liberalnego świata przeciwko
konserwatywnemu duchowieństwu, które z podziwu godną konsekwencją
odpowiadało światu pięknym za nadobne. [...]
Ów spór świta i Kościoła miał swoje głębokie korzenie, bez zrozumienia
których nie da się właściwie ocenić tych wydarzeń, będących raczej nieuniknionym
skutkiem wcześniejszych procesów. Sam zaś spór również nie był tak jednoznaczny,
jak nieraz bylibyśmy skłonni uważać. To właśnie w XIX wieku powstało to, co
określano mianem katolickiego liberalizmu. To ten wiek wydał postacie na miarę
Montalemberta, lorda Actona czy Leona XIII. Był to także wiek wielkich świętych,
takich jak Teresa z Lisieux czy Pius IX. Jak każdy inny czas, tak i wiek XIX był więc
świadkiem wielkości i małości człowieka, przenikania sacrum i profanum, świętości i
grzechu.
( ze Wstępu - Michał Chaberek )