Z dwu przymiotników, które widnieją w tytule niniejszego studium, pierwszy od razu budzi skojarzenia właściwe: filozofia scholastyczna jest terminem na tyle jednoznacznym, że nietrudno odgadnąć, jakie i" gdzie umiejscowione w czasie teorie metafllozoflczne ma się na myśli, gdy się mówi o scholastycznym pojęciu filozofii. Inaczej z drugim przymiotnikiem. Połączony w jedną parę z tamtym, pozwala się wprawdzie domyślać, że chodzić może o humanizm renesansowy, ale choć rzeczywiście trzecią część tekstu poświęcono tu charakterystyce pojęcia filozofii w stuleciach XIV-XVI, nie jest to - a rzecz tę widać zaraz od pierwszych stron - jedynie studium porównawcze tych opozycyjnie traktowanych epok, bo nie tylko chronologicznie dobór i zakres materiału jest tu o wiele szerszy, ale i punkt widzenia inny niż ten, który by należało zastosować w takim porównawczym studium historycznym. Jakoż podjęte tu rozważania zmierzają przede wszystkim do uświadomienia sobie treści konstytuujących pojęcie filozofii w starożytności oraz - nie wychodząc zasadniczo poza te treści - próbują wyjaśnić racje historyczne, które najpierw doprowadziły do rozszczepienia zwartego układu owych treści w scholastyce, a potem do prób ponownego ich integrowania w końcowym etapie kultury umysłowej średniowiecza i w renesansowym humanizmie