OPIS
Mogiłami jest znaczona historia Polski – takiej mogiły jeszcze nie było.
Wacław Lachert, prezes Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża
14 maja 1943 r.
W ostatnim tygodniu kwietnia 2010 r., ukaże się album związany z obchodzoną w tym roku 70. rocznicą zbrodni popełnionej przez sowiecki NKWD na oficerach polskich wziętych do niewoli po inwazji 17 września 1939 r.
Pod wspólną, symboliczną nazwą Katyń w komiksie połączone zostały opowieści o losach wszystkich pomordowanych jeńców z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku. Wszak ich losy jednoczy nie tylko bestialski mord, ale także zdrada najeźdźcy, wspólnuwięzienie w byłych monastyrach oraz żywione do końcanadzieje, że zostaną przekazani państwom neutralnym, uwolnieni bądź odesłani z powrotem do domów. Nadzieje płonne.
Kanwą komiksu jest retrospekcja byłego więźnia Starobielska, który znalazł się w gronie nielicznych ocalonych z kaźni – Józefa Czapskiego. Jego Wspomnienia starobielskie stały się podstawą części poświeconej życiu obozowemu polskich jeńców. Część druga z kolei osnuta jest na niezwykłych przeżyciach Czapskiego podczas poszukiwań zaginionych oficerów, prowadzonych z rozkazu gen. Władysława Andersa, po zawarciu paktu Sikorski-Majski i podjęciu decyzji o utworzeniu Armii Polskiej w ZSSR. Opowieść o staraniach i zabiegach dyplomatycznych podejmowanych w warunkach rzeczywistości sowieckiej jest nie mniej fascynująca i równie tragiczna, jak historia obozowa. Stąd też bezpośrednie nawiązanie do tychże wspomnień, zatytułowanych Na nieludzkiej ziemi już w samym tytule komiksu.
Oczywiście obraz zbrodni naszkicowany przez Józefa Czapskiego nie był, bo nie mógł być pełny. Dlatego też jego relacje poszerzone i uzupełnione zostały o liczne reminiscencje zebrane w innych źródłach. Wszak o wielu faktach dowiedzieliśmy się dopiero po latach, a wiele pozostaje niewyjaśnionych do dziś.
Część ostatniej drogi, jaką przebywali skazani na zagładę, poznaliśmy z ich własnych zapisków, pozostawionych przy zwłokach przez morderców oraz jakże cennej relacji, cudem uratowanego z transportu na stacji Gniezdowo, Stanisława Swianiewicza, zawartej w jego książce W cieniu Katynia. Resztę dopowiedzieli przesłuchiwani sami kaci.
Jednak Katyń to nie tylko niewyobrażalna zbrodnia, ale równie bezwzględne kłamstwo, które wykrzywiło historię Polski, Europy, a nawet i świata na wiele dziesięcioleci. To, co dziś uznaje się głównie za kwestię istotną dla pojednania polsko-rosyjskiego, to w rzeczywistości sprawa będąca od lat wyzwaniem dla sumienia ludzkości – jak pisał ks. Zdzisław Peszkowski, kolejny spośród ocalonych z Kozielska. – Potknęły się na niej i straciły wiarygodność największe mocarstwa, które chciały kształtować oblicze świata. Zgodziły się na przemilczenie tak strasznej zbrodni dla wygody dyplomatycznej, dla zachowania układów. "Sprawa Katyńska" zawsze była nie w porę...
Fakty te, nierzadko bolesne i wstydliwe, sygnalizuje część trzecia komiksu, która przeplata się z częścią obozową i opowieścią o poszukiwaniach. Porusza ona wszystkie, niekiedy niezwykle złożone i skomplikowane, wymiary przyczyn, przebiegu oraz późniejszego zatajania zbrodni i płynących z tego konsekwencji. Owe kadry „historyczne”, ułożone na przemian z fabułą współczesną, wskazują zarazem, że poprzez spiralę kłamstwa, także dla nas, Polaków, Katyń pozostaje wciąż bolesną, niezabliźnioną raną.
Ukazania komiksowej wizji tych wydarzeń, niewyczerpujących przecież w pełni wszystkich tematów związanych ze śmiercią polskich oficerów, podjęli się dwaj scenarzyści – Witold Tkaczyk i Tomasz Nowak oraz trzej rysownicy – Krzysztof Gawronkiewicz, Jacek Michalski i Jerzy Ozga. Stworzony przez nich komiks, oddający poprzez czarno-białe rysunki niezwykle głęboko nastrój opowieści, liczy ponad sześćdziesiąt stron.
To, czego nie udało się pomieścić w komiksie, dopełnia bogate i szczegółowe, liczące czterdzieści stron, posłowie jednego z najlepszych znawców tematu w ostatnich latach – dr. Tadeusza Kisielewskiego, autora m.in. książek Katyń. Zbrodnia i kłamstwo, Zamach, Gibraltar i Katyń. Całość uzupełniają kolorowe plansze z mundurami i uzbrojeniem przygotowane przez Wojciecha Nawrota.
Szczególne wydarzenia ostatnich dni, a więc tragiczny wypadek lotniczy pod Smoleńskiem, w którym śmierć poniósł Prezydent RP Lech Kaczyński oraz wszyscy, którzy udawali się z nim do Katynia dla uczczenia 70. rocznicy zbrodni, skłoniły autorów do umieszczenia na zakończenie komiksu stosownej noty oraz jeszcze jednej, dodatkowej planszy poświęconej tej katastrofie.
Publikacja powstała dzięki dofinansowaniu Narodowego Centrum Kultury w ramach Obchodów 70. Rocznicy Wybuchu II Wojny Światowej i 20. Rocznicy Odzyskania Wolności i Upadku Komunizmu w Europie Środkowej oraz we współpracy z Radą Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz PKO BP.
schowek
zaloguj/ zarejestruj
NAPISZ SWOJĄ RECENZJĘ
